در سال‌های اخیر و با افزایش نوسانات اقتصادی، طلا همواره یکی از پناهگاه‌های امن سرمایه‌گذاری در ایران و جهان به شمار می‌رود. اما با ظهور نهادهای مالی مدرن مانند صندوق‌های طلا (ETF)، انتخاب بین خرید طلای فیزیکی و سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلا به یکی از سوالات مهم سرمایه‌گذاران تبدیل شده است. اما یک مسئله مهم در این خصوص هستش که آیا طلای فیزیکی خریداری کنیم یا از صندوق طلا؟
در ادامه بیشتر در این خصوص می‌پردازیم.
طلای فیزیکی و صندوق طلا چیست؟
طلای فیزیکی همان طلاهای زینتی، سکه و شمش است که به صورت واقعی و ملموس در طلا فروش‌ها خریداری می‌شود و در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌گیرد. سرمایه‌گذاران ایرانی بیشتر سکه‌های بهار آزادی، ربع سکه و طلای آب‌شده یا مصنوعات مختلف را به عنوان طلای فیزیکی خریداری می‌کنند.
صندوق طلا (ETF) یا صندوق سرمایه‌گذاری مبتنی بر گواهی سپرده کالایی طلا، نوعی صندوق بورسی است که عمدتا سرمایه‌گذاران، سرمایه خود را در گواهی سپرده طلا و ابزارهای مالی مرتبط سرمایه‌گذاری می‌کنند. سهام این صندوق‌ها مانند سهام سایر شرکت‌ها به راحتی در بورس خرید و فروش می‌شود.
مقایسه طلای فیزیکی با صندوق طلا
در این بخش، به‌طور دقیق و موردی، تفاوت‌ها و شباهت‌های صندوق‌های طلا و طلای فیزیکی را در مهم‌ترین شاخص‌های سرمایه‌گذاری بررسی و مقایسه می‌کنیم:
۱. ریسک نگهداری و سرقت
- طلای فیزیکی:
نگهداری در خانه یا گاوصندوق شخصی، همواره ریسک سرقت، گم‌شدن یا آسیب‌دیدن دارد. بیمه‌کردن طلا در ایران هنوز با مشکلات و هزینه بالایی همراه است.
- صندوق طلا:
دارایی شما به صورت اوراق در حساب کارگزاری و تحت نظر نهادهای مالی قرار دارد. ریسک سرقت، آسیب‌دیدن یا گم‌شدن عملا وجود ندارد.
۲. نقدشوندگی و سهولت خرید/فروش
- طلای فیزیکی:
برای خرید و فروش باید به طلافروشی‌ها یا صرافی‌ها مراجعه کنید. امکان فروش فوری بعضاا با «کسر اجرت» و «افت قیمت دست دوم» مواجه است.
- صندوق طلا:
امکان خرید و فروش آنی و اینترنتی سهم صندوق، در ساعات کاری بازار سرمایه (۹ تا ۱۲:۳۰) با قیمت شفاف بازار.
۳. مالیات و کارمزد
- طلای فیزیکی:
مشمول اجرت ساخت، مالیات بر ارزش افزوده و سود فروشنده می‌شود که در مسیر این نوع سرمایه‌گذاری، نرخ سود پایین می‌آیید.
- صندوق طلا:
عموما تنها کارمزد معاملات بورس (کمتر از 0.5%) و کارمزد مدیریت صندوق دریافت می‌شود (بدون اجرت و مالیات ارزش افزوده).
۴. شفافیت و قیمت‌گذاری
- طلای فیزیکی:
ممکن است قیمت‌گذاری در برخی شرایط شفافیت نداشته باشد یا با حباب قیمت مواجه شود.
- صندوق طلا:
قیمت هر واحد صندوق به‌صورت لحظه‌ای و شفاف مطابق بازار بورس تعیین می‌شود که از طریق سامانه TSETMC و وب‌سایت صندوق قابل پیگیری است.
۵. حداقل سرمایه‌گذاری
- طلای فیزیکی:
برای خرید حتی یک ربع‌سکه یا یک گرم طلای ۱۸ عیار معمولاً چند میلیون تومان لازم است.
- صندوق طلا:
حداقل خرید حتی با مبلغ‌های اندک امکان‌پذیر است؛ مناسب برای کسانی که می‌خواهند تدریجی سرمایه‌گذاری کنند.
معایب صندوق طلا و طلای فیزیکی
در ادامه، به‌صورت دقیق‌تر به بررسی معایب هر دو روش سرمایه‌گذاری یعنی صندوق طلا و طلای فیزیکی می‌پردازیم تا بتوانید با دید بازتری تصمیم‌گیری کنید.
- معایب طلای فیزیکی
• ریسک بالای سرقت
• دشواری نگهداری
• هزینه بالای خرید (اجرت، مالیات، سود فروشنده)
• افت قیمت در خرید دست دوم
• نقدشوندگی پایین‌تر
- معایب صندوق طلا
• احتمال نوسان قیمتی به دلیل جو بازار سرمایه
• کارمزد مدیریت صندوق (هرچند اندک)
• وابستگی به سامانه‌های معاملاتی بورس
کدام گزینه برای سرمایه‌گذاری مناسب‌تر است؟
بر اساس پژوهش‌ها و گزارش‌های منتشرشده در رسانه‌های مالی ایرانی، خرید طلای فیزیکی عمدتاً برای افرادی جذابیت دارد که به دلایل فرهنگی و اجتماعی، میل به داشتن دارایی قابل لمس دارند. این گروه معمولاً شامل سرمایه‌گذارانی سنتی، خانواده‌هایی که طلا را به عنوان یک پشتوانه مالی یا جهیزیه ذخیره می‌کنند، و افرادی است که به جنبه‌های زینتی و ارزش عاطفی طلا توجه دارند. از طرفی، صندوق طلا مناسب جوانان مدرن، سرمایه‌گذاران با مبالغ پایین‌تر، افراد علاقه‌مند به معاملات شفاف، کسانی که به امنیت و راحتی اهمیت می‌دهند، و همچنین تامین مالی جمعی (کراد‌فاندینگ) است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای سرمایه‌گذاری باشد. این روش، امکان جذب سرمایه‌های کوچک و پراکنده را فراهم می‌کند و فرصت مشارکت جمعی را در پروژه‌های مختلف سرمایه‌گذاری فراهم می‌آورد، که در کشور ما رشد قابل توجهی یافته است و ایده‌فاند یکی از سکوهای پیشرو در این حوزه است.
چشم‌انداز و وضعیت فعلی صندوق‌های طلا در ایران
در سال‌های اخیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا (ETF) جایگاه ویژه‌ای در میان ابزارهای نوین مالی بازار سرمایه ایران پیدا کرده‌اند. این صندوق‌ها نخستین بار در سال ۱۳۹۶ با راه‌اندازی صندوق طلای لوتوس (نماد: طلا) وارد بازار فرابورس شدند و امروز تعداد آن‌ها به بیش از ۷ صندوق فعال رسیده است. بر اساس آمار منتشر شده توسط سامانه مدیریت فناوری بورس تهران و گزارش‌های کارگزاری‌ها، رشد ارزش و حجم معاملات صندوق‌های طلا در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ چشمگیر بوده است. به‌عنوان نمونه، حجم معاملات روزانه برخی از صندوق‌ها از ده میلیون واحد نیز عبور کرده است.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در نهایت، هم طلای فیزیکی و هم صندوق‌های طلا، هر دو ابزارهای ارزشمندی برای سرمایه‌گذاری در بازار طلا محسوب می‌شوند، اما با ویژگی‌ها و مزایا و معایب متفاوت. اگر به دنبال حس مالکیت فیزیکی هستید و دغدغه‌های نگهداری و امنیت برایتان در اولویت نیست، طلای فیزیکی می‌تواند گزینه شما باشد. اما اگر به دنبال سرمایه‌گذاری با حداقل ریسک نگهداری، نقدشوندگی بالا، شفافیت قیمتی، و با سرمایه‌های خرد هستید، صندوق‌های طلا در ایران، گزینه‌ای مدرن، امن و کارآمد برای شما خواهند بود. با بررسی دقیق شرایط خود و مطالعه بیشتر، می‌توانید بهترین تصمیم را برای حفظ و رشد سرمایه‌هایتان در این بازار پرنوسان بگیرید.
