اقتصاد ایران سالهاست با معضل تورم بالا دستوپنجه نرم میکند. نرخی که در دهههای اخیر غالباً فراتر از میانگین جهانی بوده است. تورم مزمن مستقیما قدرت خرید خانوارها، تصمیمات سرمایهگذاری و رشد اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده و یکی از عوامل اصلی افزایش فقر و نابرابری محسوب میشود. این پدیده صرفا یک مفهوم انتزاعی نیست، بلکه واقعیتی ملموس در زندگی روزمره مردم و کسبوکارها است و درک صحیح آن برای هر فرد و شرکتی ضروری به نظر میرسد.
تورم اقتصادی چیست و چرا اهمیت دارد؟
تورم اقتصادی به افزایش مستمر و عمومی سطح قیمت کالاها و خدمات در یک بازه زمانی گفته میشود. نتیجه مستقیم تورم، کاهش قدرت خرید پول است؛ یعنی با مقدار مشخصی پول در گذر زمان کالاها و خدمات کمتری میتوان خریداری کرد. نرخ تورم معمولا به شکل درصد سالانه بیان میگردد و با شاخصهایی نظیر شاخص قیمت مصرفکننده (CPI) اندازهگیری میشود. به عنوان مثال، اگر نرخ تورم سالانه ۲۰٪ باشد، قدرت خرید پول شما به طور متوسط ۲۰٪ نسبت به سال قبل کاهش یافته است. این کاهش ارزش پول آثار عمیقی بر پسانداز و رفاه خانوارها دارد و در نهایت به افت ارزش واقعی سرمایهگذاریها منجر میشود.
تاثیرات تورم بر سرمایهگذاری
تورم میتواند فرصتهای سرمایهگذاری را محدود کرده و همزمان ارزش داراییهای موجود را کاهش دهد. هرچند باید هدف سرمایهگذاری بلندمدت و کوتاه مدت خود را مشخص کنید تا بتوانید بهترین مسیر را در پیشرو داشته باشید. مهمترین اثرات تورم بر روند سرمایهگذاری عبارتاند از:
1. کاهش قدرت خرید و بازده واقعی منفی پسانداز:
نخستین و فوریترین اثر تورم، کاهش ارزش پول نقد و سپردههای پساندازی است. در شرایط تورمی، نگه داشتن پول در حساب بانکی یا در قالب اسکناس، معادل با از دست دادن بخشی از ارزش واقعی آن است. اگر نرخ سود سپرده بانکی کمتر از نرخ تورم باشد، بازدهی واقعی پسانداز شما منفی خواهد شد.
2. افزایش نااطمینانی و ریسک سرمایهگذاری:
تورم بالا محیط اقتصادی را بیثبات کرده و برنامهریزی بلندمدت را دشوار میسازد. زمانی که قیمت مواد اولیه و هزینههای تولید به سرعت افزایش مییابد، کسبوکارها برای حفظ حاشیه سود خود ناچار به افزایش قیمت محصولات هستند؛ در غیر این صورت سودآوریشان کاهش یافته و چهبسا به صفر یا حتی منفی برسد
3. هجوم سرمایه به داراییهای امن:
در دورههای تورمی، مردم تمایل دارند دارایی خود را از شکل نقد خارج کرده و به داراییهای فیزیکی و امن تبدیل کنند. پول نقد دیگر اعتباری ندارد و سرمایهگذاران برای حفظ ارزش داراییشان به گزینههایی مانند خرید طلا، ارز خارجی، خرید مسکن و کالاهای فیزیکی روی میآورند. افزایش تقاضا برای این داراییها باعث رشد شدید قیمت آنها میشود. هرچند در حال حاضر بهترین روشهای سرمایهگذاری به سوی سرمایهگذاریهای آنلاین خواهند رفت.
4. تاثیر متغیر بر بورس و سهام:
بازار سهام در برابر تورم رفتار پیچیدهتری دارد. از یک سو، شرکتهایی که قدرت افزایش قیمت محصولات خود متناسب با تورم را دارند میتوانند سودآوریشان را حفظ کرده و حتی رشد دهند. سهام این شرکتها معمولا در دوران تورمی عملکرد بهتری دارد زیرا درآمدشان همگام با افزایش قیمتها بالا میرود. از سوی دیگر، شرکتهایی که هزینههایشان افزایش یافته ولی توان انتقال کامل آن به قیمت فروش را ندارند، دچار افت حاشیه سود میشوند و ارزش سهامشان ممکن است از تورم عقب بماند. در نتیجه، سرمایهگذاری در بورس طی تورم نیازمند دقت در انتخاب صنایع و سهامی است که در برابر تورم مقاوم باشند.
5. افت سرمایهگذاریهای مولد و رشد اقتصادی:
تورم مهارنشده در بلندمدت رشد اقتصادی را کند کرده و سرمایهگذاریهای تولیدی را تضعیف میکند. افزایش هزینه مواد اولیه و انرژی فشار زیادی بر بخش تولید وارد میآورد و بنگاهها برای ادامه فعالیت یا مجبور به افزایش قیمتها (و در نتیجه کاهش قدرت تقاضای مصرفکننده) میشوند یا سودشان افت میکند. در هر دو حالت، انگیزه برای سرمایهگذاریهای جدید صنعتی و اشتغالزا کاهش مییابد. از بُعد کلان، تورم با ایجاد فضای بیثبات، پسانداز ملی را نیز کاهش داده و تامین مالی پروژههای بلندمدت را دشوار میکند.
تامین مالی جمعی در دوران تورم
یکی از راههای حفظ ارزش دارایی و کسب سود واقعی، سرمایهگذاری در حوزههایی است که بازدهی آنها فراتر از نرخ تورم باشد. تامین مالی جمعی (کرادفاندینگ) به عنوان یک روش نوین سرمایهگذاری در سالهای اخیر مطرح شده که میتواند چنین بازدهیای را فراهم کند. در این روش، پلتفرمهای آنلاین به عنوان واسط عمل کرده و پروژههای گوناگون (تولیدی، فناوری، عمرانی و ...) را برای جذب سرمایه از عموم مردم معرفی میکنند. سرمایهگذاران خرد میتوانند با مبالغ نسبتا کوچک در این پروژهها مشارکت کرده و در سود آنها سهیم شوند. بر اساس گزارش رسمی شرکت فرابورس ایران، میانگین سود پیشبینیشده برای طرحهای تامین مالی جمعی در حال حاضر حدود 42٪ الی ۴۵٪ در سال است. این رقم به مراتب بیشتر از سود سپردههای بانکی (حدود ۱۸٪ تا ۲۳٪) و حتی صندوقهای درآمد ثابت (۲۳٪ تا ۳۰٪) میباشد.
نتیجهگیری
اقتصاد ایران سالهاست با تورم بالا روبهروست، تورمی که قدرت خرید مردم را کاهش داده و تصمیمگیری برای سرمایهگذاری را سختتر کرده است. در این فضا، نگهداشتن پول بهصورت نقد یا سپردههای کمبازده به معنای از دست دادن تدریجی ارزش دارایی است. بنابراین، آشنایی با اثر تورم بر بازارهایی مثل طلا، مسکن، بورس و ابزارهای نوینی مانند تامین مالی جمعی، برای حفظ و رشد سرمایه در چنین شرایطی ضروری است.
