تامین مالی جمعی یا همان کرادفاندیگ در ایران به‌عنوان یکی از ابزارهای نوین تامین سرمایه برای کسب‌وکارها، به‌ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط، در سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته است. این روش با جمع‌آوری سرمایه‌های خرد از تعداد زیادی سرمایه‌گذار، امکان اجرای پروژه‌های مختلف را فراهم می‌کند. که ما در مقاله "تامین مالی جمعی چیست؟" به صورت کامل آن را توضیح داده‌ایم. اما این مورد بسیار مهم است که بدونیم آیا کرادفاندینگ در ایران به چه صورت است و قوانین آن چگونه حاکم است.
برای اطلاعات بیشتر در این خصوص تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
تعریف و سازوکار تامین مالی جمعی در ایران
تامین مالی جمعی فرآیندی است که در آن شرکت‌های متقاضی سرمایه، با ارائه طرح‌های خود در یکی از سکوهای تامین مالی جمعی، سرمایه‌های خرد را از سرمایه‌گذاران جذب می‌کنند. این سکوها تحت نظارت سازمان فرابورس فعالیت می‌کنند و موظف به رعایت دستورالعمل‌های مشخصی هستند. فرآیند کلی به این صورت است که شرکت متقاضی، طرح خود را به یک سکوی تامین مالی ارائه می‌دهد؛ پس از بررسی و تایید سکو، طرح به شرکت فرابورس ایران ارجاع داده می‌شود. در صورت تایید شرکت فرابورس، طرح درج نماد شده و فرآیند تامین مالی آغاز می‌شود که سکوی ایده‌فاند به‌عنوان یکی از سکوهای رسمی و دارای مجوز رسمی فرابورس، نقش واسط را بین شرکت‌های متقاضی سرمایه و سرمایه‌گذاران ایفا می‌کند.
آمار و اطلاعات کلیدی در سال ۱۴۰۳
براساس گزارش بدست آماده، سال ۱۴۰۳ را می‌توان نقطه‌عطفی در توسعه بازار تامین مالی جمعی در ایران دانست؛ چرا که با صدور مجوز فعالیت برای ۱۹ سکوی جدید، تعداد سکوهای دارای مجوز به ۴۰ مورد افزایش یافت. در همین بازه، بیش از ۷۰۰ طرح تامین مالی با میانگین اجرای روزانه دو طرح به مرحله اجرا درآمد و مجموع سرمایه جذب‌شده از این طریق از مرز ۱۱ هزار میلیارد تومان عبور کرد. این تحولات بیانگر رشد کمی و کیفی چشم‌گیر این بازار و گسترش قابل‌توجه دامنه اثرگذاری آن در نظام تامین مالی کشور است.
وثایق و تضامین متقاضی تامین مالی جمعی
متقاضی تامین مالی جمعی ملزم است به میزان مبلغ درخواستی، یک چک تضمین به عنوان پشتوانه سرمایه‌گذاری نزد بانک عامل تحت نظارت سکو به امانت بگذارد. همچنین موظف است حداقل ۱۰ درصد از مبلغ کل تامین مالی را به‌عنوان وجه التزام حسن انجام تعهدات، به حساب مشخص‌شده توسط سکوی تامین مالی واریز کند. این مبلغ تا پایان فرآیند تامین سرمایه مورد نیاز و اجرای موفق طرح، نزد سکو باقی می‌ماند و در صورت تحقق کامل تعهدات، عودت داده خواهد شد. این سازوکار، نوعی پوشش ریسک اولیه برای سرمایه‌گذاران تلقی می‌شود و نقش مهمی در ایجاد اعتماد متقابل میان طرفین ایفا می‌کند. با ورود به بخش طرح‌ها در سکوی ایده‌فاند، مشاهده خواهید کرد که هر پروژه با اطلاعات جامع و شفاف معرفی شده است. یکی از نکات حائز اهمیت این است که متقاضی ۱۰ درصد از مبلغ کل مورد نیاز را به‌صورت واقعی در همان طرح سرمایه‌گذاری کرده است؛ اقدامی که نشان‌دهنده تعهد عملی متقاضی به موفقیت طرح و ایجاد اطمینان اولیه برای سرمایه‌گذاران بالقوه است.
کارمزد تامین مالی جمعی در ایران
در ساختار تامین مالی جمعی، هزینه‌های خدمات ارائه‌شده توسط نهادهای مختلف به‌صورت دقیق تفکیک شده‌اند. سهم سکوی تامین مالی جمعی از کارمزد کل، ۴ درصد از مبلغ نهایی تامین‌شده است که بابت ارائه زیرساخت، ارزیابی طرح، جذب سرمایه‌گذار و مدیریت فرآیند سرمایه‌گذاری دریافت می‌شود. از سوی دیگر، فرابورس ایران نیز به‌عنوان نهاد ناظر و ثبت‌کننده نماد، کارمزدی معادل ۰.۵ درصد کل مبلغ درخواست متقاضی دریافت می‌کند. در مجموع، کل هزینه کارمزد این فرآیند برای متقاضی، به ۴.۵ درصد ثبت خواهند شد.
از صفر تا صد تامین مالی جمعی
مراحل اجرای یک طرح از طریق سکوهایی مانند ایده‌فاند، فرآیندی نظام‌مند و چند مرحله‌ای است که از ارزیابی اولیه طرح آغاز شده و با بازپرداخت اصل سرمایه و سود به سرمایه‌گذاران پایان می‌یابد. این مسیر معمولاً به صورت زیر طی می‌شود:
1- ثبت و ارائه طرح توسط متقاضی به سکو
نخست، طرح تامین مالی به همراه مستندات موردنیاز برای ارزیابی اولیه به سکوی ایده‌فاند ارائه می‌شود.
2- اعتبارسنجی متقاضی
هویت حقوقی و حقیقی متقاضی، عدم سوء پیشینه و سوابق مالی او از طریق مراکز معتبر اعتبارسنجی بررسی می‌شود تا سطح ریسک طرح مشخص گردد.
3- انعقاد قرارداد بین سکو و متقاضی
پس از پذیرش اولیه، قرارداد همکاری میان طرفین بسته می‌شود که تعهدات، مراحل اجرایی و الزامات قانونی را مشخص می‌سازد.
4- تامین ضمانت‌نامه
متقاضی موظف است با همکاری بانک‌ها یا صندوق‌های پژوهشی، ضمانت‌نامه‌ای معادل مبلغ جذب‌شده یا چک تضمینی ارائه دهد.
5- ارسال طرح به فرابورس و دریافت نماد معاملاتی
طرح نهایی پس از تأیید توسط سکو، به فرابورس ارسال شده و در صورت احراز شرایط، نماد تامین مالی دریافت می‌کند.
6- آغاز فرآیند جذب سرمایه
پس از دریافت نماد، طرح روی سکو منتشر می‌شود و سرمایه‌گذاران حقیقی یا حقوقی می‌توانند با بررسی اطلاعات، در آن مشارکت کنند. با تکمیل موفق فرآیند جذب سرمایه، مبالغ جمع‌آوری‌شده به حساب اعلام‌شده از سوی متقاضی منتقل شده و اجرای پروژه آغاز می‌گردد.
7- پایان فرآیند و بازپرداخت سود و اصل سرمایه
پس از پایان دوره اجرای طرح، متقاضی موظف به بازپرداخت اصل سرمایه به همراه سود مورد توافق به سرمایه‌گذاران است. تمامی این مراحل زیر نظر نهادهای مالی رسمی، از جمله فرابورس ایران و با همکاری نهادهای بانکی انجام می‌شود که شفافیت، اعتماد و کارآمدی این مدل تامین مالی را تضمین می‌کنند.
شرایط سرمایه‌گذاری در کرادفاندینگ
برای سرمایه‌گذاری در سکوی تامین مالی جمعی، ابتدا باید در پلتفرم موردنظر همانند ایده‌فاند ثبت‌نام کرده که می‌توانید مقاله آموزش ثبت نام و ورود را مطالعه کنید و شخص حقوقی یا حقیقی باید دارای کد سجامی باشد. پس از احراز هویت، امکان مشاهده و مشارکت در طرح‌ها برای شما فعال می‌شود. همچنین، سقف سرمایه‌گذاری برای اشخاص حقیقی حداکثر ۵٪ از مبلغ هر طرح است. علاوه بر این، بازپرداخت اصل سرمایه و سود، بسته به نوع طرح و شرایط درج‌شده در قرارداد، در پایان دوره اجرا به حساب سرمایه‌گذار واریز می‌شود.
