فرابورس ایران یکی از بخش‌های مهم بازار سرمایه در کشور است که نقش حیاتی در تسهیل دسترسی به منابع مالی برای شرکت‌ها و موسسات اقتصادی ایفا می‌کند. این بازار، برخلاف بورس اوراق بهادار تهران، محیطی است که امکان خرید و فروش سهام شرکت‌های کوچک‌تر، نوپا یا غیر دولتی را فراهم می‌آورد. در این مقاله به بررسی انواع بازارهای فرابورس ایران، ویژگی‌ها و نحوه عملکرد هرکدام از این بازارها خواهیم پرداخت تا بتوانیم تصویری دقیق و علمی از این بخش حیاتی بازار سرمایه ایران ارائه دهیم.
اهمیت شرکت فرابورس ایران
شرکت فرابورس ایران به‌عنوان یکی از نهادهای کلیدی در ساختار بازار سرمایه کشور، تأثیر زیادی در توسعه اقتصادی و تسهیل فرآیند تأمین مالی شرکت‌ها دارد. فرابورس ایران با ارائه بستری مناسب برای معاملات اوراق بهادار، به‌ویژه برای شرکت‌های کوچک‌تر و استارتاپ‌ها، فرصتی منحصر به فرد برای جذب سرمایه و رشد اقتصادی فراهم می‌کند. علاوه بر تسهیل دسترسی به منابع مالی برای شرکت‌ها، مسئولیت نظارت بر فرآیند تامین مالی جمعی (Crowdfunding) را نیز بر عهده دارد. تمام پلتفرم‌ها و شرکت‌هایی که قصد جذب سرمایه از طریق تامین مالی جمعی دارند، باید ابتدا مجوزهای لازم را از فرابورس ایران دریافت کنند. همچنین، شرکت فرابورس ایران با نظارت مستمر بر این فرآیندها، به حفظ اعتماد عمومی و جلوگیری از بروز مشکلات قانونی یا مالی کمک می‌کند.
معرفی انواع بازارهای فرابورس ایران
فرابورس ایران به‌عنوان یک بخش کلیدی از بازار سرمایه کشور، طراحی شده است تا شرکت‌ها با شرایط مالی و شفافیت مختلف بتوانند در آن فعالیت کنند. تقسیم‌بندی این بازار به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که باتوجه‌به وضعیت مالی، عملکرد و ریسک، در بازار مناسب خود حضور داشته باشند. در ادامه، به معرفی انواع بازارهای فرابورس ایران و ویژگی‌های خاص هر کدام می‌پردازیم:
1. بازار اول فرابورس
بازار اول فرابورس برای شرکت‌هایی است که به لحاظ مالی و شفافیت در سطح بالاتری قرار دارند و توانسته‌اند شرایط سخت‌گیرانه سازمان بورس را برآورده کنند. این بازار به‌عنوان یک سکوی معتبر برای شرکت‌های بزرگ، با نقدشوندگی بالا و ریسک کمتر از سایر بازارها شناخته می‌شود. ورود به این بازار به شرکت‌ها این فرصت را می‌دهد که سهام خود را به‌طور عمومی عرضه کرده و به تأمین مالی برای توسعه خود بپردازند. همچنین، حضور در این بازار موجب افزایش اعتبار و شهرت شرکت‌ها می‌شود.
2. بازار دوم فرابورس
بازار دوم فرابورس به شرکت‌هایی اختصاص دارد که شرایط لازم برای ورود به بازار اول را ندارند، اما توانسته‌اند استانداردهای ابتدایی بازارهای مالی را احراز کنند. این بازار به‌ویژه مناسب شرکت‌های تازه‌تأسیس یا شرکت‌هایی است که در مقایسه با شرکت‌های حاضر در بازار اول، وضعیت مالی ضعیف‌تری دارند. بازار دوم به این شرکت‌ها فرصت می‌دهد تا از طریق جذب سرمایه رشد کنند و در آینده به بازارهای بزرگ‌تری راه یابند.
3. بازار سوم فرابورس (عرضه اوراق بهادار)
بازار سوم فرابورس به‌عنوان فضایی برای عرضه اوراق بهادار است که تاکنون در هیچ‌یک از بازارهای بورس یا فرابورس پذیرش نشده‌اند. این اوراق می‌توانند شامل سهام شرکت‌های در شرف پذیرش، اسناد خزانه اسلامی، اوراق مشارکت و سایر ابزارهای مالی باشند. بازار سوم به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق عرضه اولیه اوراق، منابع مالی مورد نیاز برای شروع فعالیت‌های خود را تأمین کنند.
4. بازار ابزارهای نوین مالی
این بازار مخصوص انواع ابزارهای مالی است که به شرکت‌ها و دولت‌ها کمک می‌کند تا از طریق انتشار ابزارهای مالی اسلامی، تامین مالی کنند. ابزارهایی مانند اوراق مشارکت، اوراق اجاره، اوراق مرابحه و اسناد خزانه اسلامی در این بازار معامله می‌شوند. این بازار برای سرمایه‌گذاران با ریسک کمتر که به دنبال بازده ثابت هستند، جذابیت دارد و به‌ویژه برای دولت‌ها و شرکت‌ها فرصتی مناسب برای تامین مالی به‌صورت اسلامی فراهم می‌آورد.
5. بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME)
این بازار برای کسب‌وکارهای کوچک، استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان طراحی شده است که به‌دنبال منابع مالی از بازار سرمایه هستند. هدف این بازار کمک به رشد و توسعه شرکت‌های نوپا است تا بتوانند از طریق تامین مالی به‌طور پایدار در بازارهای مالی بزرگ‌تر وارد شوند. شرکت‌های کوچک و متوسط می‌توانند با پذیرش در این بازار شرایط ساده‌تری را برای جذب سرمایه‌گذاران و رشد فراهم کنند.
6. بازار پایه فرابورس
بازار پایه فرابورس مختص شرکت‌هایی است که نتوانسته‌اند وارد بازارهای اول و دوم شوند اما همچنان تمایل دارند سهام خود را معامله کنند. به طور کلی، این بازار به شرکت‌ها این فرصت را می‌دهد تا همچنان امکان معامله سهام خود را داشته باشند، اما پذیرش در آن مشروط به معیارهایی همچون حداقل سرمایه ثبت شده، میزان زیان انباشته، حداقل تعداد سهام شناور، سابقه فعالیت در صنعت، تعداد سهامداران و نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی شرکت است. بازار پایه به‌عنوان بخشی از برنامه‌های توسعه‌ای کشور راه‌اندازی شده است و مطابق با یکی از الزامات ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه و ماده ۳۶ احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، به شرکت‌های سهامی عام این امکان را می‌دهد که سازوکار معاملاتی مشخصی داشته باشند و فرآیند پذیرش آن‌ها در بازار سرمایه به‌طور رسمی انجام گیرد.
نتیجه‌گیری
فرابورس ایران با ارائه بازارهای مختلف، نقش مهمی در تسهیل دسترسی شرکت‌ها به منابع مالی ایفا می‌کند. این بازار به شرکت‌ها با شرایط مالی و شفافیت متفاوت امکان حضور در بازار سرمایه را می‌دهد و از طریق بازارهای اول، دوم، سوم، ابزارهای نوین مالی، شرکت‌های کوچک و متوسط، و بازار پایه، فرصت‌های متنوعی برای جذب سرمایه و توسعه فراهم می‌کند. فرابورس ایران به‌ویژه برای استارتاپ‌ها و شرکت‌های کوچک که نیاز به منابع مالی دارند، بستری مناسب برای رشد و توسعه اقتصادی فراهم می‌آورد.
