صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان ابزارهای هوشمند مدیریت سرمایه و کاهش ریسک در بازار سرمایه شناخته می‌شوند. در سال‌های اخیر، یکی از نوآورانه‌ترین انواع صندوق‌ها که جذابیت زیادی برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و ریسک‌پذیر ایجاد کرده است، صندوق اهرمی محسوب می‌شود. این مقاله به طور جامع به معرفی صندوق اهرمی، ساختار، انواع واحدها، مزایا، معایب و تفاوت آن با سایر صندوق‌ها می‌پردازد.
تعریف صندوق اهرمی
صندوق اهرمی (LETF) نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که با بهره‌گیری از اهرم مالی، امکان دستیابی به بازدهی بالاتر را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. این صندوق‌ها از استراتژی‌های متنوع اهرم‌سازی در مدیریت سرمایه خود بهره می‌برند، تا افراد بتوانند علاوه بر بهره‌مندی از مزایای رایج صندوق‌های سرمایه‌گذاری مانند مدیریت حرفه‌ای و قابلیت نقدشوندگی سریع، با پذیرش ریسک افزوده، سرمایه‌ای بیش از آورده اولیه خود را وارد بازار کنند. در واقع، سرمایه‌گذاران صندوق‌های اهرمی با استفاده از امکانات این صندوق‌ها می‌توانند سود خود را چند برابر کنند یا ضرر بیشتری نسبت به تغییرات معمول بازار متحمل شوند، و این امر موجب می‌شود این صندوق‌ها انتخابی جذاب برای افرادی باشند که به دنبال کسب سود بالاتر همراه با ریسک بیشتر هستند.
سازوکار صندوق اهرمی در ایران
بر اساس دستورالعمل سازمان بورس و اوراق بهادار، در ایران صندوق‌های اهرمی با دو نوع واحد سرمایه‌گذاری فعالیت می‌کنند:
1. واحدهای عادی (واحدهای سرمایه‌گذاری عادی):
دارندگان این واحدها در سود و زیان صندوق به نسبت دارایی خود شریک‌اند و سود یا زیان آن‌ها معادل تغییر خالص ارزش دارایی صندوق (NAV) خواهد بود.
2. واحدهای اهرمی (ممتاز):
دارندگان این واحدها سود یا زیان بیشتر یا کمتری نسبت به تغییرات NAV صندوق به دست می‌آورند. در این نوع واحدها، پوشش زیان‌های اولیه با دارندگان واحدهای عادی است؛ یعنی اگر صندوق دچار زیان شود، ابتدا دارندگان واحدهای عادی متضرر می‌شوند و دارندگان واحدهای اهرمی نسبت به سرمایه تنها بعد از زیان قابل توجه متحمل ضرر خواهند شد، اما در حالت سودآوری، دارندگان واحدهای اهرمی سود بیشتری نسبت به دارندگان واحد عادی دریافت می‌کنند
ساختار اهرمی چگونه عمل می‌کند؟
صندوق اهرمی، عمدتا ساختاری مشابه صندوق‌های سهامی دارد و بخش زیادی از دارایی خود را به سرمایه‌گذاری در سهام اختصاص می‌دهد، بنابراین نوسانات ارزش آن وابسته به بازار سهام است. دارندگان واحد عادی که معمولاً از یک سود حداقلی تضمین‌شده برخوردارند و دارندگان واحد ممتاز که در صورت کسب بازدهی بیشتر از حد تعیین‌شده، مازاد سود به آن‌ها تعلق می‌گیرد، اما اگر سود کمتر از مقدار تعیین‌شده باشد باید کسری سود گروه عادی را جبران کنند. برای رسیدن به چنین ساختاری، صندوق‌های اهرمی از ترکیب ابزارهای مالی مانند تسهیلات اعتباری، اوراق مشتقه (مانند اختیار معامله یا آتی)، انتشار اوراق بدهی و سیاست‌های مدیریت سرمایه پیشرفته بهره می‌برند
مزایای صندوق اهرمی
مزایای صندوق اهرمی؛ دلایلی که این صندوق‌ها را به گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران با سطوح مختلف ریسک‌پذیری تبدیل می‌کند.
- امکان انتخاب سطح ریسک: سرمایه‌گذار می‌تواند با خرید واحد عادی یا اهرمی، میزان ریسک‌پذیری خود را تعیین کند.
- سود بالقوه بیشتر: با خرید واحدهای اهرمی در دوره‌های صعودی بازار، سود بیشتری نسبت به صندوق‌های سنتی نصیب سرمایه‌گذار می‌شود.
- تنوع سبد دارایی: اغلب این صندوق‌ها سبد متنوعی از سهم، اوراق درآمد ثابت و ابزارهای مشتقه دارند که مدیریت ریسک را بهبود می‌بخشد.
- نقدشوندگی مناسب: واحدهای صندوق اهرمی (معمولاً مبتنی بر ETF) به سهولت در بورس یا فرابورس معامله می‌شوند
معایب و ریسک‌ها صندوق اهرمی
معایب و ریسک‌های صندوق اهرمی؛ در ادامه به مهم‌ترین چالش‌ها و مخاطرات این صندوق‌ها به‌صورت دقیق‌تر خواهیم پرداخت.
- ریسک زیان مضاعف: فعالیت در صندوق اهرمی به ویژه واحدهای اهرمی در دوره‌های افت بازار می‌تواند منجر به زیان قابل توجه شود.
- پیچیدگی و نیاز به دانش بیشتر: درک عملکرد صندوق اهرمی و انتخاب بین انواع واحدها نیازمند دانش مالی و تحلیل دقیق است.
- کارمزد و هزینه بالاتر: به علت ابزارهای پیشرفته مالی، کارمزدهای مدیریتی و عملیاتی این صندوق‌ها بالاتر از صندوق‌های عادی است.
- محدودیت‌های مقرراتی: صندوق‌های اهرمی باید مطابق ضوابط سازمان بورس عمل کنند، که ممکن است برخی استراتژی‌های مدیریت ریسک یا کسب بازده را محدود کند
چگونه در واحدهای عادی صندوق اهرمی سرمایه‌گذاری کنیم؟
فرآیند خرید و فروش این واحدها از طریق روش صدور و ابطال انجام می‌شود؛ به این معنا که متقاضیان باید معاملات خود را به طور مستقیم از طریق سایت اختصاصی صندوق مدنظر ثبت کنند و امکان معامله آن‌ها در بازار ثانویه وجود ندارد. سرمایه‌گذاری در این واحدها با اطمینان از بازه بازدهی مشخص همراه است، به‌طوری که صندوق برای دارندگان واحدهای عادی، حداقل و حداکثر سود سالانه را تضمین می‌کند. اگر عملکرد کلی صندوق در پایان سال از سقف سود تعیین‌شده فراتر رود، سود پرداختی به این دسته از سرمایه‌گذاران محدود به همان سقف تعیین‌شده خواهد بود. همچنین در صورت تحقق سود کمتر از کف تعیین‌شده، صندوق موظف به پرداخت حداقل سود به سرمایه‌گذاران است و این ویژگی، فضایی مشابه صندوق‌های درآمد ثابت برای واحدهای عادی این صندوق‌ها ایجاد می‌کند.
چه کسانی به سراغ صندوق‌های اهرمی می‌روند؟
مخاطبان هدف صندوق‌های اهرمی؛ این صندوق‌ها برای چه کسانی مناسب هستند و هر دسته از سرمایه‌گذاران چه انتظاراتی می‌توانند از آن‌ها داشته باشند؟
1. حرفه‌ای‌های بازار:
سرمایه‌گذاران خبره که با تحلیل دقیق و درک عمیق از سازوکارهای مالی، به دنبال فرصت‌های سودآوری بیشتر و مدیریت ریسک‌های پیچیده هستند.
2. ریسک‌پذیرها:
افرادی که عطش بازدهی بالاتر دارند و می‌دانند که این هدف، بدون پذیرش ریسک‌های قابل توجه محقق نمی‌شود. آگاهی از نوسانات و خطرات احتمالی، لازمه ورود به این دسته است.
3. کم‌ریسک‌ها (از طریق واحدهای عادی):
صندوق‌های اهرمی برای این دسته از سرمایه‌گذاران هم راهی دارند! واحدهای عادی با سود ثابت و تضمین‌شده، امکان سرمایه‌گذاری کم‌ریسک را فراهم می‌کنند. در واقع، دارندگان این واحدها نقش وام‌دهنده به دارندگان واحدهای ممتاز را ایفا می‌کنند.
نتیجه‌گیری
صندوق‌های اهرمی با ساختار نوآورانه خود، امکان انتخاب سطح ریسک و بازده را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند. این صندوق‌ها می‌توانند هم ابزار مناسبی برای افراد حرفه‌ای و ریسک‌پذیر باشند و هم برای سرمایه‌گذاران محتاط که به دنبال سود نسبتا مطمئن هستند. با این حال، موفقیت در استفاده از صندوق‌های اهرمی نیازمند شناخت کافی از سازوکار آن‌ها و توجه به ریسک‌های مرتبط است. آگاهی و تحلیل درست، شرط بهره‌مندی از مزایای این ابزار مالی است.
